Het werken voor de vrijlating van de 'vergeten gevangenen' zoals Peter Benenson, de oprichter van Amnesty International, ze noemde.
Voor de 'vergeten gevangenen' uit Peter Benensons artikel gebruikt Amnesty de term gewetensgevangenen: dat zijn mensen die worden vastgehouden vanwege hun politieke ideeën, huidkleur, geslacht, afkomst, taal, seksuele geaardheid of geloof en daarbij geen geweld hebben gebruikt. Het gaat om mensen die op een of andere manier voor hun mening zijn uitgekomen en daarvoor zijn opgepakt. Voor Amnesty maakt het daarbij niet uit of deze mensen links of rechts zijn, blank of zwart, man of vrouw, arm of rijk, hetero of homo, gelovig of niet.

Niemand weet hoeveel gewetensgevangenen er zijn. Regeringen lopen daar meestal niet mee te koop. En naast de geheimhouding doet ook censuur zijn werk.
Onder de gewetensgevangenen bevinden zich (relatief) bekende mensen als politici en vakbondsleiders, maar de meesten zijn en blijven onbekend. Ze zitten vast omdat ze op een of andere manier -bijvoorbeeld in een demonstratie of staking- van hun recht op vrije meningsuiting gebruik hebben gemaakt. Soms behoren ze tot een politieke of godsdienstige organisatie, hebben ze gewetensbezwaren tegen militaire dienst of zijn ze eenvoudigweg gevangen gezet omdat familieleden politiek actief zijn.

Er zijn ook mensen die bij hun strijd voor hun overtuiging of ideaal geweld gebruiken of voorstaan. Afhankelijk van aan wiens kant men staat, worden deze mensen 'terroristen' of 'guerillastrijders' genoemd. De bekendste is jarenlang Nelson Mandela geweest, die pas bij zijn vrijlating het geweld heeft afgezworen. Maar je kunt ook denken aan leden van de IRA in Noord-Ierland.
Amnesty noemt deze mensen, wanneer ze in de gevangenis belanden, politieke gevangenen. Maar let op: het onderscheid tussen gewetensgevangenen (geen geweld) en politieke gevangenen (wel geweld) wordt in de media meestal niet gemaakt. Daar wordt de term politieke gevangenen voor beide groepen gebruikt! Voor Amnesty is het onderscheid wèl belangrijk. Gewetensgevangenen probeert Amnesty vrij te krijgen, politieke gevangenen niet.

Een voorbeeld:

Liu was docent literatuur aan een lerarenopleiding in Beijing. Liu was een van de initiatiefnemers van de tekst van 'Charta 08', een manifest dat opriep tot een nieuwe grondwet met bescherming van de mensenrechten. De open brief had bij verschijning driehonderd ondertekenaars, onder wie rechters, academici, leraren, schrijvers en enkele leden van de Communistische Partij. Later zou het aantal ondertekenaars groeien tot meer dan tienduizend.

Liu werd aangeklaagd wegens het aanzetten tot omverwerping van de staat en veroordeeld tot 11 jaar gevangenisstraf

Op 8 oktober 2010 maakte het Noorse Nobelprijscomité de toekenning van de 'Nobelprijs van de Vrede' aan Liu Xiaobo bekend. Liu kon de prijs niet zelf in ontvangst nemen. De Chinese regering liet haar ongenoegen zeer duidelijk blijken en dreigde met sancties tegen Noorwegen en tegen alle landen die de cenemonie in Oslo met een officiële delegatie zouden bijwonen. Het beschouwt de toekenning van de prijs als een inmenging in zijn binnenlandse zaken.

Liu Xiaobo wordt door Amnesty International als een 'gewetensgevangene' beschouwd omdat hij altijd gekozen heeft voor vreedzame middelen om zijn ideeën kracht bij ze zetten en nooit geweld heeft gebruikt. Liu Xiaobo vertelde haar dat "hij zijn prijs opdraagt aan alle mensen die hun leven hebben gegeven in hun vreedzame strijd voor vrede, democratie en vrijheid", aldus een verklaring van Amnesty International.

Nadat terminale leverkanker bij Liu Xiaobo was geconstateerd, werd hij door de Chinese autoriteiten op 26 juni 2017 overgebracht naar een ziekenhuis in Shenyang. Zijn wens om in een ander land dan China te sterven, werd niet ingewilligd. Liu overleed op 13 juli 2017 op 61-jarige leeftijd aan zijn ziekte.