Met muziek de oorlog door
In het kader van de serie lezingen over achtergronden bij de oorlog in Oekraïne was Oleg Lysenko op donderdag 27 maart in de bibliotheek De Mariënburg voor een muzikaal optreden waarbij hij ook in gesprek ging met het aanwezige publiek.
Met zijn muzikale optredens financiert Oleg via de stichting Music for Ukraine ziekenauto’s en andere medische hulpgoederen voor Oekraïne en combineert dat met de verspreiding van de rijke Oekraïense muzikale cultuur. In totaal zijn nu al 11 ambulances en medische apparatuur ter waarde van € 90.000 naar Oekraïne gebracht. Ook aan rolstoelvervoer is een groot gebrek. Oleg kan overigens bij de aflevering van de ziekenauto’s en andere goederen niet verder mee gaan dan tot de grens, om niet het risico te lopen niet meer terug te kunnen en naar het front te worden gestuurd. Met zijn benefietoptredens heeft Oleg in twee weken € 24.000 binnengehaald en er zijn alweer drie optredens gepland in één week, in Zutphen, Vlaardingen en Venlo, waarmee Oleg hoopt nog eens € 12.000 bijeen te brengen.
Op deze avond speelt hij voor de aanwezigen een eigen compositie, De Regenboog, die hij een jaar of zes à zeven geleden componeerde voor een documentaire over Armando: Het voorval -Armando en de mythe (https://www.youtube.com/watch?v=tQTdJ5GIWt8).
Tussen het spelen door geeft Oleg uitleg over het door hem bespeelde instrument, de bayan, een traditioneel instrument dat lijkt op een accordeon. Het is een meerstemmig instrument met links de knoppen voor de baslijn en rechts de knoppen voor de melodielijn. Met de pedalen erbij kun je vier stemmen tegelijk laten horen. Het is een instrument waarmee je kunt zingen, net als met de menselijke stem, met in/en uitademen. Alleen kan dit instrument veel langer zingen dan een menselijke stem: wel een minuut lang zonder onderbreking. Zangers kun je ermee irriteren. De menselijke stem is het moeilijkste instrument. Een lichte verkoudheid, iets verkeerds wat je eet of drinkt beïnvloedt gelijk de stem of maakt het gebruik ervan onmogelijk.
Een van de door Oleg gespeelde nummers is een Kozakkenstrijdlied met een tekst uit de 17e eeuw, een soort tweede volkslied voor Oekraïne. Hij vertelt over het ontstaan van de Kozakkenbeweging in de 17e eeuw. De Kozakken streden tegen opeenvolgende bezetters: Polen, Krim-Tataren en Russen. Hoe ze in de slag gingen “om onze broeders te bevrijden uit de Moskou-ketenen.”
Nu is het de beurt aan Paul Baars (moderator van de avond en lid van Amnesty Nijmegen) om een lied te zingen, onder begeleiding van de bandura, een typisch Oekraïens snaarinstrument. Het is een Kozakkenlied, waarin Kozakken een mooi meisje vragen waarom ze niet meegaat, maar het meisje weet wel wat zij voor mensen zijn… Daarna volgt nog een nummer met een titel die zoveel betekent als: Je houdt me voor de gek. Over een man die zijn vrouw verwijt dat ze elke dag van de week niet heeft gedaan wat ze moest doen; ze gaat zelfs niet dood op de laatste dag.
Gevraagd naar het verschil tussen de bayan en de accordeon zegt Oleg dat dat een kwestie van geluid is. Bij de traditionele klassieke knoppenaccordeon krijg je een beetje zwevend geluid. De stemming is anders, is een beetje ‘vies’ gemaakt, met een verschil van zo’n 4 à 5 Herz, wat een soort wa-wa-geluid voortbrengt. De bayan daarentegen is heel strak gestemd waardoor de tonen en de bas heel anders zijn. Zoals bij een mondharmonica komt er door het blazen van lucht beweging in het geluid van de anders strakke toon.
Oleg gaat over op het gebruik van een ander instrument, dat nog in Rusland is gebouwd in 1939. Tegenwoordig komt 80 à 90% van de instrumenten uit China, ook als je het in Italië besteld. Maar het wordt wel verkocht als Italiaans/Europees en verkocht voor € 12.000, terwijl het gekocht is voor € 3.000. De oude instrumenten werden nog met liefde en passie gebouwd.
De vraag of zingen in het Russisch nog wel kan in Oekraïne maakt een verhaal los over de grote weerzin van Oekraïners voor alles wat Russisch is. Begrijpelijk als je weet dat de Russen raketten afvuren tijdens concerten voor Oekraïense soldaten. Hetzelfde gebeurt tijdens de uitreiking van medailles of vergaderingen van officieren. Als kind droomde Oleg er nog van generaal te worden in het Sovjetleger maar uiteindelijk is hij generaal geworden in de muziek.
Paul vertelt hoe mensen in de Russische stad Pskov, de stad waarmee Nijmegen formeel nog steeds een stedenband heeft, mensen zichzelf Oekraïner noemden, of Wit-Rus, bij wijze van accentverschil. Maar nu is alles uit elkaar gescheurd. Oleg zegt dat binnen families, broers, ouders en kinderen niet meer met elkaar kunnen praten. Door de propaganda worden mensen gemanipuleerd. En van alle media die zich aan de propaganda onttrekken ben je afgesloten.
Als muzikale afsluiting wordt het Oekraïense volkslied gespeeld. Alle aanwezigen gaan daarbij staan.
Er is daarna gelegenheid nog even na te praten bij een borrel. Daarbij kunnen ook kaarten worden verstuurd naar Russische vrouwen die door hun kritiek op de oorlog in de gevangenis terecht komen of kan een bijdrage worden gegeven voor de stichting of een cd van Oleg worden gekocht. https://oleglysenko.com/shop/
